In een psychodynamische psychotherapie gaat het naar mijn idee eigenlijk altijd over het al of niet contact hebben met gevoelens. Gevoelens, verlangens en behoeften vormen naar mijn idee je eigen kompas; als je je kompas goed kunt lezen, bewandel je de weg die bij jou past. Als je geen contact meer hebt met je eigen gevoel, dan wordt het leven lastiger. Als we dan praten over 'vastlopen' of 'vastzitten', zijn we soms verstrikt geraakt in allerlei gevoelens waar we geen raad mee weten of soms niet eens meer herkennen.
In de samenleving wordt nogal eens onderscheid gemaakt tussen positieve en negatieve gevoelens of emoties. Voor mij zijn emoties echter altijd positief, want het hebben van contact met gevoelens als deze opkomen maakt ons de mens die we zijn. Hoe kan verdriet nu een negatieve emotie zijn? Het is toch juist mooi als we verdriet kunnen voelen als we iets naars meemaken? Want als we dat verdriet niet voelen, dan kroppen we het op en gaan we van binnen 'op slot' of zoeken we manieren om het verdriet weg te drukken en waar we dan vervolgens ook weer last van hebben. En als boosheid op een adequate manier wordt geuit, dan zien we ook de mens daarachter die geraakt is door iets.
We raken door ervaringen in het contact met anderen (thuis, op school, in vriendschappen, in de samenleving, enz.) beïnvloed hoe we gevoelens gaan ervaren en hoe we deze gaan uiten. In de media worden gevoelens en emoties altijd extra belicht, alsof emoties bijzonder zijn. Maar is het niet eigenlijk verdrietig dat we gevoelens zo bijzonder vinden? Zijn gevoelens eigenlijk niet de kern van wie we zijn, de basis van waaruit we leven? Zijn we dan zover van onszelf verwijderd dat we gevoelens zien als bijzonder, apart of zelfs 'ongewenst' en dat we als gevolg daarvan onze eigen mooie kern gaan onderdrukken? Dit terwijl deze kern juist maakt wie we zijn.
Hoe we onze gevoelens ervaren kan per cultuur verschillen. Ik geef vaak het voorbeeld van de meer expressieve uitingen van mensen die wonen in het mediterrane gebied en de meer ingetogen uitingen bij mensen die in het Noorden van Europa wonen. Het maakt ook niet uit hoe we de gevoelens beleven en uiten, als we er maar contact mee kunnen hebben in ons zelf.
In allerlei boeken, artikelen en opleidingen worden vier gevoelens bij uitstek genoemd die we fysiek in ons lichaam kunnen ervaren. Er zijn ook boeken waar veel meer gevoelens worden beschreven, maar hier benoem ik de vier gevoelens die we allemaal herkennen:
- Verdriet: dit kunnen we in ons lichaam bijvoorbeeld ervaren als een verstilling in ons zelf, als tranen die gaan stromen of al of niet met geluid huilen. Als verdriet gepaard gaat met schokken (vanuit de romp), dan is het vaak een diep en soms oud verdriet. Als we dat voelen, zijn we meestal iets pijnlijks aan het verwerken.
- Boosheid: dit ervaren we meestal als een innerlijke energie van waaruit we iets willen doen. We zien dit als mensen gaan ijsberen of gaan gebaren met hun handen, terwijl het volume van hun stemgeluid stijgt.
- Blijheid: dit ervaren we veelal ook als een energie in ons lichaam, maar dan met de neiging een dansje te doen of te juichen.
- Angst: dit is een bijzondere emotie omdat angst vaak opkomt als we eigenlijk bang zijn om een ander gevoel te voelen. Angst zal ik om die reden speciale aandacht geven in een volgende blog.
Tot zover een eerste kennismaking met gevoelens. Gevoelens maken dus wie we zijn, dus probeer deze altijd toe te laten in je leven en probeer deze zo mogelijk te begrijpen. Dan ontwikkel je vanzelf meer compassie met jezelf, ga je aardiger over jezelf denken, ga je uiteindelijk meer van jezelf houden en dat kan weer een gelukkiger gevoel geven.